MNOGOSTRUKE KORISTI OD ZELENILA
Za intenzivnije ozelenjavanje gradova
Povećanje procenta mehaničkih čestica u vazduhu u naseljenim mestima i njihov negativan uticaj na zdravlje učinilo je da je borba protivu prašine i čađi postala veliki problem u gradovima. U nizu mera koje se preduzimaju u cilju smanjivanja procenta mehaničkih čestica, podizanje zelenih površina pokazalo se kao jedno od najefikasnijih sredstava. Mnogobrojna ispitivanja u civilizovanim zemljama dokazala su da u gradovima gde ima više zelenih površina procenat mehaničkih čestica u vazduhu je znatno manji.
Uticaj zelenih površina zavisan je od njihovog sastava. Najveći je uticaj drvenastih biljaka i žbunja. Vazdušne mase koje sadrže mehaničke čestice kada naiđu na zelenu površinu zadržavaju se u velikoj količini na preprekama (lišću, granama i deblu) i pod uticajem kiše te se čestice spiraju niz drveće na zemlju i odatle u kanalizaciju (u gradovima gde ima kanaliizacije). Pored ovoga, vazdušne mase pri pritisku na krune drveća gube, usled otpora krune, transportnost, što olakšava taloženje prašine na zelene delove biljke. Ukoliko je površina i brojnost biljaka veća utoliko je uticaj zelenih površina veći.
Ceneći značaj zelenih površina u ozelenjavanju gradova, u našim uslovima najčešće treba upotrebljavati biljke sa velikom površinom nadzemnih delova, kao što su: lipa, brest, divlji kesten, razne vrste javora, zatim bagrem, topola i jasen.
Značaj zelenih površina je i u tome što se time smanjuje površina gole zemlje a time i izvor prašine. Značaj zelenila je, dalje, i u povoljnom uticaju na režim temperature u naseljenim mestima. U tople letnje dane, usled razlike zagrejanosti površine pod zelenilom i pod građevinama, dolazi do kretanja vazduha i to: danju od zelenih površina ka uzidanim površinama a noću obratno. Ovo kretanje snižava apsolutni maksimum temperature, pogotovu leti kada se nad uzidanim površinama stvaraju nepodnošljivi uslovi temperature koji smanjuju radnu sposobnost čoveka.
Uloga zelenih površina, naročito parkova u gradovima i okolini, ogleda se i u duhovnom životu čoveka. Dokazano je da bavljenje u prirodi i zelenilu razvija inspiraciju kod čoveka. Mnogobrojni pretstavnici biljnog sveta svojim raznovrsnim oblicima, izgledom i bojama pružaju snažno sredstvo za ulepšavanje naseljenih mesta. Naročito su za to pogodne vrste drveća koje zbog veličine i oblika mogu da izmene izgled čitavog jednog kraja. Drvoredi čine ulice vrlo privlačnim, skverovi sa cvećem i šibljem oživljavaju često jednolične fasade građevina. Stoga se zelene površine izvanredno koriste u urbanizmu kao dekorativno-estetski činilac. Mnogi gradovi zapada stekli su renome lepih gradova upravo preko zelenih površina – parkova i drvoreda.
Ozelenjavanju gradova pa i manjih mesta, treba prići vrlo ozbiljno, jer se danas posebna pažnja poklanja zdravlju naših radnih ljudi. Za to postoje svi uslovi, jer danas privatni sektor više nije niti može biti kočnica u ozelenjavanju što većih površina. Kod nas po gradovima i manjim mestima ima još uvek dosta površina neupotrebljivih (baroviti delovi, razne strmine i sl.), te se ovakva mesta mogu uspešno koristiti za podizanje zelenih površina i kao takve postanu korisne; zatim površine između kuća, duž saobraćajnica u naseljenim mestima itd. Sve će te površine uticati kao filteri na sastav vazduha.
Pored podizanja zelenih površina unutar naseljenih mesta i u njihovoj neposrednoj blizini, treba pristupiti podizanju zelenih površina koje imaju čisto zaštitni karakter. One bi služile za zaštitu naseljenih mesta od uticaja vetra, prašine i peska.
Na raspoloženju nam stoje svi uslovi da se ozelenjavanju gradova, naseljenih mesta i industriskih centara pristupi odmah, kako bi izgled svih njih u bliskoj budućnosti bio izmenjen, a, kao najvažnije, stvorili bi se uslovi za udoban odmor i zabavu našim trudbenicima. ✭
Inž. R. Vujanović
TIMOK ✭ Zaječar, 1952.